Tâm nóng của vùng Đông Dương

Thứ Sáu, 28 tháng 5, 2010

Tâm nóng của vùng Đông Dương

Đến Cửa Rào mùa này, bản làng vắng ngắt, cây cối, cảnh vật héo hon. Sinh hoạt của người dân như dừng hẳn lại. Vùng đất cách thành phố Vinh (Nghệ An) hơn 300 km được xem là điểm nóng nhất của xứ Nghệ. Còn người Pháp thì khẳng định đây là chảo rang của xứ Đông Dương.

Cửa Rào (thuộc xã Xá Lượng, huyện Tương Dương, Nghệ An) là nơi hợp lưu của hai dòng Nậm Nơm và Nậm Mộ, đổ về sông Lam. Vùng đất ngã ba sông này từ lâu vốn tấp nập nhất ở miền tây xứ Nghệ, là điểm đến của các tộc người Kinh, Khơ Mú, Mông, Ơ Đu, Thái, Tày Hạy,…

Cửa Rào còn được biết như là điểm đến đầu tiên của gió Lào, của nắng nóng. Trong những ngôi nhà sàn ắng lặng, những đứa trẻ đen cháy, tóc xoăn vàng khè vì cháy nắng ngồi thu lu chờ cho trời dịu mát. Người lớn túm năm tụm ba ở những chỗ có bóng cây, tay quạt mải miết.

Trong ngôi nhà sàn gỗ hai tầng - trụ sở Ủy ban nhân dân xã Xá Lượng - chủ trì cuộc họp với các cán bộ bản, ông Lương Xuân Thắng, chủ tịch xã thở dài kể: “Nắng nóng quá. Năm nào cũng vậy, cứ đến mùa hè là cuộc sống, sinh hoạt của người dân ở vùng này thay đổi. Trâu bò không dám thả rông, người lớn không dám lên rẫy, trẻ con không dám ra đường vì nắng”. Mồ hôi nhễ nhại, thỉnh thoảng ông chủ tịch xã lại lấy cuốn sổ quạt phành phạch, ở dưới, mười mấy cán bộ bản cũng mệt lử vì nắng nóng.

Giữa trưa, không ngủ nổi, người già trong làng kéo nhau ra đầu ngõ, cụm vào các bóng râm, thi nhau quạt phành phạch. Ảnh: Trường Long.

Cách đó không xa, trong ngôi nhà sàn gỗ trăm tuổi, cụ Lô Văn Mằn vừa phe phẩy quạt tay, tâm sự: “già này sống hết đời người ở vùng đất này nhưng hơn chục năm nay, nắng nóng tăng lên một cách bất thường. Trước đây, lính Pháp đóng đồn ở Cửa Rào nhưng sau mấy năm không chịu được nóng, họ phải chuyển đi nơi khác và gọi đây là vùng nóng nhất Đông Dương”.

“Đến mùa nắng, nương rẫy, rừng núi đều cháy khô, trâu bò, lợn gà và người cũng bị nắng nóng thiêu chết. Năm trước, một cháu bé ở bản Piềng Ang, trên đường từ trường mẫu giáo đi học về, vì nắng quá mà nhũn não, chết thảm. Còn có anh Hà khỏe mạnh nhất bản nhưng mới chỉ vác rựa lên rẫy được một lúc đã bị đột tử. Ngôi nhà văn hóa xã xây mới kiên cố, to đẹp là thế nhưng vẫn phải bỏ hoang vì nắng nóng, không có người đến sinh hoạt”, già Mằn kể một cách xót xa.

Mùa hè cũng chính là mùa đốt rẫy của bà con dân tộc và cũng chính là mùa cháy rừng ở huyện Tương Dương. Năm nào huyện miền núi này cũng xảy ra cháy rừng do người dân đốt rẫy bất cẩn cộng với thời tiết nắng nóng, gió Lào.

Nắng nóng ở vùng đất Cửa Rào đã xuất hiện từ xa xưa. Để “sống chung với nắng”, người dân ở đây phải làm nhà cửa sát bờ sông, khe suối; đến mùa hè, người già, trẻ em phải luôn ở trong nhà sàn, người lớn thì đi sâu vào trong những căn chòi trong rừng để vừa làm rẫy, vừa tránh nắng,… Một số gia đình có điều kiện thì thuê thợ cơ khí về gắn thêm những mái tôn trước hiên nhà sàn, mua turbin mi ni đặt dưới khe suối để phát điện,…

Những ngôi nhà sàn phải đua ra mái tôn để chống nắng giờ đã phổ biến ở Cửa Rào. Ảnh: Trường Long.

Anh Tăng Văn An, cán bộ Trung tâm khí tượng thủy văn Bắc Trung Bộ cho biết: Năm nào cũng vậy, vào những đợt nắng nóng cao điểm, nhiệt độ đo được ở Cửa Rào luôn trên 40 độ C, có những thời điểm lên đến 44 - 45 độ. Chênh lệch nhiệt ở vùng tâm nóng này so với các khu vực khác luôn luôn ở mức cao. Có thời điểm chênh lệch đến gần 10 độ C.

Nói về nguyên nhân của việc này, anh Lộc Thanh Hùng, Trưởng công an xã Lượng Minh lý giải, mấy năm gần đây, hệ thống rừng phòng hộ của vùng núi này bị giảm sút do tác động của con người, dẫn đến hiện tượng các con khe, suối đều cạn trơ đáy, ô nhiễm vì người dân đào vàng, khai khoáng,… nên khi gặp gió Lào, những bức bình phong tự nhiên để chắn gió, chắn nắng không còn nữa, càng khiến cho thời tiết thêm nắng nóng.

Sông suối khô cạn, rừng bị đốt là một trong những nguyên nhân khiến cho vùng chảo rang càng thêm nóng bức. Ảnh: Trường Long.

Anh Tăng Văn An cũng cho rằng sở dĩ khu vực này thời tiết nắng nóng hơn các khu vực khác là bởi nguyên nhân khách quan lẫn chủ quan.

Về nguyên nhân khách quan, Tương Dương nói chung, Cửa Rào nói riêng nằm ở vị trí tương đối cao so với mực nước biển, có cấu tạo địa chất chủ yếu là núi đá vôi, rất dễ hấp thụ nhiệt. Mặt khác đây là nơi đón gió Lào và chịu ảnh hưởng trực tiếp nhất của hiện tượng phơn (Foehn) nên khu vực này có nền nhiệt cao hơn những vùng khác. Bên cạnh đó, hiện tượng trái đất nóng lên cũng là một trong những nguyên nhân khiến nhiệt độ vùng này ngày càng tăng cao.

Chưa hết, nắng nóng còn gia tăng do bàn tay con người. Trong những năm qua, tình trạng chặt phá rừng, đốt rẫy của người dân đã làm cho mặt đệm khí hậu của vùng này ngày càng thưa, lượng đồi trọc xuất hiện ngày càng nhiều trong điều kiện địa hình đá vôi càng khiến cho nền nhiệt tăng lên.

Cũng theo anh An, để hạn chế và không làm cho nền nhiệt của vùng đất vốn được xem là chảo rang ngày càng tăng lên, giải pháp hữu hiệu nhất hiện nay là trồng rừng, hạn chế sự gia tăng của đất trống đồi trọc và tránh làm ô nhiễm, cạn kiệt khe suối.

Trường Long-VnExpress

Bài liên quan